Elmalılı Muhammed Hamdi YAZIR (ks)
Gönderilme zamanı: 12 Tem 2010, 23:47
Elmalılı Muhammed Hamdi YAZIR
(kaddesallahu sırrahu)
(1877 - 1942)
Elmalılı M. Hamdi Yazır, Hicri 1294 Miladi 1877 yılında Antalya'nın Elmalılı kazasında doğdu.
Babası Numan Efendi, aslen Burdur'un Gölhisar kazası (Yazır Türkmenlerince kurulmuş) Yazır köyü halkındandır.
Numan Efendi, küçük yaşta Yazır köyünden çıkıp Elmalı'ya gelmiş, orada okumuş ve "Şer'iye Mahkemesi" başkâtibi olmuştur.
Hamdi Efendi'nin annesi, Elmalı âlimlerinden Mehmet Efendi'nin kızı Fatma Hanım'dır.
Elmalılı Hafız Muhammed Hamdi Yazır ilk ve ortaokul tahsilini Elmalı'da Rüşdiye Mektebinde gördü.
Hafızlığını da tamamladıktan sonra, Arapça okudu ve İslami ilimler i öğrenmek için, dayısı Hoca Mustafa Sarılar Efendi ile birlikte 1895'de İstanbul'a geldi.
Kayserili Mahmud Hamdi Efendi'nin Beyazıt Camii'ndeki derslerine devam etti.
Of'lu Mahmut Kamil efendiden fıkıh dersleri aldı.
Devrin ileri gelen değerli hocalarından ders görerek icazet aldı.
Mekteb-i Nuvvab'a girdi ve buradan birincilikle mezun olarak kadılık icazeti aldı. 1905'ten itibaren "Bayezit dersiâmı" olarak icâzet almış ve Beyazıt Camii'nde talebelere ders vermeye başladı ve bu hizmeti 1908 yılına kadar devam etti.
1908 yılında dersiam oldu.
Bu arada 1909 yılında Şeyhülislamlık'ta Mektubi Kalemi'ne dahil edildi.
Bir yandan da Nuvvab'da ve Mülkiye Mektebi'nde ahkam-ı evkaf ve Arâzî dersleri, Medrese-t-ül Vaizin'de- Mekteb-i Kuzâtta fıkıh, Süleymaniye Medresesi'nde mantık derslerini okutmayı sürdürdü.
Daha sonra Darü'l-Hikmeti'l-İslâmiye (Şeyhü'l-İslâmlığa bağlı Yüksek Müşavere Heyeti) üyeliğine ve bir müddet sonra da başkanlığına tayin edilmiştir.
I. Dünya Savaşı'ndan sonra Evkaf Nazırlığı'nda bulunmuş ve bu sırada Âyan Meclisi üyesi olmuştur.
Cumhuriyetin ilânı sırasında Mütehassısîn medresesinde mantık müderrisi idi.
Medreseler kaldırılınca evinde inzivaya çekilmiş, ilmî tetkik ve araştırmalarına devam etmiştir.
Yirmi yıl kadar devam eden bu uzlet (yalnızlık) devresi, "Hak Dini Kur'an Dili" adındaki Türkçe tefsiri hazırlamasına imkân vermiştir.
Tefsire başlamadan önce Mısırlı Prens Abbas Halim Paşa'nın teşviki ile "Büyük İslâm Hukuku Kâmusu" ile meşgul bulunuyordu.
Bu eserle birkaç yıl meşgul olduktan sonra yarım bırakmış ve tefsiri yazmaya başlamıştır.
Mustafa Kemal ATATÜRK'ün Kur'an-ı Kerim İlk kez Türkçe tefsirini yapması için görevlendirilmiş Mehmet Akif Ersoy'dan sonraki ikinci kişi dir.
Hamdi Efendi, Devrin ünlü hattatları Sami Efendi ve Bakkal Arif Efendi'den hat dersleri aldı.
Özellikle "Nesih" ve "Sülüs" yazılarda iyi bir hattat idi.
Aynı zamanda hâfız olduğu için alaturka mûsikînin çeşitli makamlarıyla ciddi bir şekilde meşgul olmuştur.
Türkçe'nin yanında Arapça ve Farsça ile şiir yazacak kadar üst seviyede bir bilgiye sahipti.
Ancak yazılarında sade bir Türkçe kullanmıştır.
Bunların yanı sıra Fransızca da bilmektedir.
"El-metalip ve'l-mezahip" adında Fransızcadan çevirdiği bir felsefe tarihi kitabı vardır..
Âyan üyeliğinin son yıllarında Fransızca'dan tercümeye başladığı bir felsefe tarihi kitabını tamamlayarak ilave ettiği önemli bir dibace (önsöz) ve diğer haşiyelerle birlikte "Metalib ve Mezahib" adıyla bastırmıştır.
Felsefeylede ilgilenen Elmalılı Hamdi Yazır, Batılı yazarların eserlerinide tercüme etmiştir.
Bu eserlerde ileri sürülen konulara eleştirel yaklaşım sergileyen Elmalılı Hamdi Efendi, felsefe ve din arasında cereyan eden tartışmalara çözüm bulmaya çalışmıştır.
Filozofların gerçeği kavrayamadıklarını belirtmiş, akıl ile iman bütünleştiği zaman gerçeğin kavranıp doğrulanabileceği fikrini savunmuştur.
2. Meşrutiyet'in ilanından sonra Meclis-i Mebusan'a Antalya mebusu olarak girdi.
2. Meşrutiyet'in bu ilk meclisinde, özellikle 1876 "Kanun-i Esâsi"sinin değiştirilmesinde önemli rol oynamıştır.
Şeyhülislam fetvayı vermediği için, 1. Fetva Emini olarak 2. Abdulhamit'in tahttan alınması için gereken fetva yı İttihad Terakkicilerin isteği doğrultusunda yazdı.
Daha sonra da karşı cephe olan Hürriyet ve İtilaf Fırkası'nda faaliyetler sürdürdü.
Daha sonra sırasıyla, Dar-ül Hikmet-ül İslamiye azalığına (Ağustos 1918), Nisan 1919'da bu kurumun başkanlığına tayin edildi.
Damat Ferit Paşa'nın kabinelerinde Evkaf (Vakıflar) Nazırı olarak görev yaptı.
Eylül 1919'da Ayan Meclisi üyeliğine getirildi.
İttihat ve Terakki'nin ilim şubesinde görev yaptı.
Cumhuriyet'in ilanı esnasında Medrese-t-ül Mütehassisin'de mantık dersleri okutuyordu.
Damat Ferit Paşa kabinelerindeki görevi dolayısıyla, bu kabinelerin Milli Mücadele aleyhine verdiği kararlarda sorumluluğu bulunduğu gerekçesiyle gıyabında idama mahkum edildiyse de, aynı zamanda yeğeni Emin Paksüt'ün kayınpederi olan Kel Ali' nin başkanlık ettiği Ankara İstiklal Mahkemesi'nde yapılan yargılamasından sonra suçsuzluğu tespit edilerek beraat etti.
Cumhuriyetin ilânı sırasında Mütehassısîn medresesinde mantık müderrisi idi.
Medreseler kaldırılınca evinde inzivaya çekilmiş, ilmî tetkik ve araştırmalarına devam etmiştir.
Yirmi yıl kadar devam eden bu uzlet (yalnızlık) devresi, "Hak Dini Kur'an Dili" adındaki Türkçe tefsiri hazırlamasına imkân vermiştir.
Tefsire başlamadan önce Mısırlı Prens Abbas Halim Paşa'nın teşviki ile "Büyük İslâm Hukuku Kâmusu" ile meşgul bulunuyordu.
Bu eserle birkaç yıl meşgul olduktan sonra yarım bırakmış ve tefsiri yazmaya başlamıştır.
VEFÂTI:
Elmalılı Hafız Muhammed Hamdi Yazır,
Uzun zaman devam eden kalp yetmezliği rahatsızlığından ötürü Erenköy'de 27 Mayıs 1942'de vefat etti.
Kabri Sahrayı Cedit Mezarlığı'ndadır.
ESERLERİ:
Basılmış Olanlar:
1. Hak Dini Kur'an Dili Elmalı Tefsiri
2. Metalip ve Mezahip
Tahlil-i Tarih-i Felsefe-Metâlib ve Mezahib-Maba'de't-Tabia ve Felsefe-i İlahiyye
(Paul Janet ve Gabriel Seailles'ın Histoire de la philosophie çevirisi)
3. İrşadü'l Ahlâf fî Ahkâmi'l-Evkâf
(Mektebi Mülkiye için ders kitabı)
4. Beyânul-Hak
Basılmamış Olanlar:
Usûl-i Fıkıh'a ait bir eseri
Sûrî mantık üzerine bir eseri
Hukuk Kâmusu (tamamlanmamış)
Divan (eksik şekilde)
Elmalılı M. Hamdi Yazır'ın bunlardan başka;
Sırat-ı Mûstakîm,
Sebîlü'r-Reşad ve
Beyanü'l-Hak mecmualarında devamlı yazıları çıkmış, aynı zamanda devrinin günlük gazetelerinde de ilmî makaleler yazmıştır.
Beyânül-Hak ve Sebîlürreşad dergilerinde Küçük Hamdi veya Elmalılı Küçük Hamdi mahlası ile makalelerini yayınlanmıştır.
Tefsirinde ise Elmalılı Hamdi Yazır imzasıyla eserini yayınlamıştır
Hak Dini Kur'an Dili (Kuran'ı Kerim'in Türkçe Tefsiri):
Atatürk'ün Elmalı'ya yazdırdığı tefsir olup günümüzde de önde gelen İslam Âlimleri tarafından da hala en güvenilir tefsir olarak kabul edilmektedir.
Atatürk'ün Diyanet İşleri Başkanlığı'na verdiği talimatı üzerine yazdırıldı.
1926'da Diyanet İşleri Riyaseti 'Kur'an'ı çağın icablarına göre yeniden tefsir edebilecek bir alim aradı.
Sonunda görevi talimat üzerine Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır'a verildi.
Devlet eliye yazdırılan bu tefsirle Atatürk bizzat ilgilendi.
Atatürk Şeyh Sait Ayaklanmasının bastırıldığı, çağdaşlaşma ve modernleşme adına yapılan inkılaplara yönelik itirazların arttığı bir dönemde İslamiyet'in temel kaynağı olan Kur'an'ın yeniden yorumlanmasını istedi.
Atatürk yedi madde ile nasıl bir tefsir istediğini ortaya koydu.
Bu yedi madde daha sonra Diyanet İşleri Riyaseti ile Elmalılı Hamdi Yazır arasında imzalanan protekole kondu.
Atatürk, Diyanet'e gönderdiği yazıda özellikle iki maddenin üzerinde duruyordu.
Yeni tefsir 'Ehli Sünnet' itikadına ve 'Hanefi' mezhebinin görüşlerine göre hazırlanacaktı.
Diğer bir isteği de 'ibret ve öğüt mahiyeti taşıyan ayetlerin genişçe izah edilmesi' idi.
Atatürk, hüküm içeren ayetlerin de Türk-İslam geleneği göz önünde bulundurularak yorumlanmasını arzu ediyordu..
Diyanet'le Hamdi Yazır arasında imzalanan protokol maddeleri:
1- Ayetler arasında münasebetler gösterilecek.
2- Ayetlerin nüzül (iniş) sebepleri kaydedilecek.
3- Kıraat-i Aşere'yi (10 okuma tarzını) geçmemek üzere kıraatler hakkında bilgi verilecek.
4- Gerektiği yerlerde kelime ve terkiplerin dil izahı yapılacak.
5- İtikadda ehli sünnet ve amelde Hanefi mezhebine bağlı kalınmak üzere ayetlerin ihtiva ettiği dini, şer'i, hukuki, ictimai ve ahlaki hükümler açıklanacak.
6- Ayetlerin ima ve işarette bulunduğu ilmi ve felsefi konularla ilgili bilgiler verilecek.Özellikle tevhid konusunu ihtiva eden ibret ve öğüt mahiyeti taşıyan ayetler genişçe izah edilecek.
7- Konuyla doğrudan ya da dolaylı ilgisi bulunan İslam Tarihi olayları anlatılacak.
8- Batılı müelliflerin yanlış yaptıkları noktalarda okuyucunun dikkatini çeken noktalar konularak gerekli açıklamalar yapılacak.
Eserin başında Kur'an hakikatını açıklayan ve Kur'an'la ilgili önemli konuları izah eden mukaddime (önsöz) yazılacak.
Hak Dini Kur'an Dili 1936-1938 arasında tamamlandı 1935-1939 arasında dokuz cilt olarak 10 bin takım bastırıldı.
Eserin üzerinden telif süresi bittiğinden serbestçe basılmaktadır.
İki bin takımı Elmalı Hamdi Yazıra'a verildi.
Kalan 8 bin takım din adamları olmak üzere kamuoyunun önde gelen isimlerine ücretsiz olarak dağıtıldı.
(Derleme)
(ALLAH celle celalihu RAHMET EYlesin değerli Hamdi Hocamın bu kıymetli TEFSİRini 2 defa dükkatlice inceleme imkanı bulmuştum ve hep dualar etmiştim..
AKIL ve NAKİL SEViyelenmesinde eşsiz ESERdir. ALLAH Razı olsun..)
Kul İhvanî