Hayât, hayevân (diri ve canlı olmak, yaşamak) kökünden bir sıfat isimdir. Kur’ân-ı Kerîm’de, ALLAH-U ZÜ’L-CELÂL için mutlak ölümsüz, bâkî ve diri mânâsında olup mevcûd canlılar için fenâ (geçici, izâfi, sınırlı, sorumlu ve sonlu oluş) esastır. Kur’ân-ı Kerîm’de ihyâ (diriltmek, yaşatmak) masdarında fiil çekimiyle türeyen kelimeler 47 âyette geçer. Ayni kökten muhyî (diri kılan, can veren) ismi 2 âyette ALLAH-U ZÜ’L-CELÂL’e nisbet edilmiştir. Kul için doğum-hayat-ölüm serüveninde mutlak hayy olanın bilinip anlaşılması ve ona göre yaşam hakk olandır. Hay, Kur’ân-ı Kerîm’de 5 âyette ALLAH-U ZÜ’L-CELÂL’e nisbet edilmiştir (Bakara 2/255, Al-i İmrân 372;Tâhâ 20/111; Furkân 25/58; Gafîr 40/65 bkz.)
Külli şey’in varlığı mutlak zâtının eseri olan Hayyü’l-Kayyûm olan ALLAH-U ZÜ’L-CELÂL…Dirilğin (hayyın, hayatın) mutlak kaynağı olan ALLAH-U ZÜ’L-CELÂL’in El Fâ’alün (fiilin fâili oluş) isminin zuhûru El Hayy isminde tecellîsiyle ve temel oluşuyladır. Niçinsiz ve nasılsız mutlak hayy oluş elbette zâtına mahsus olup her türlü benzetme ve düşünceden tenzih ederiz.
Hayy isminin, Evvel, Âhir, Zâhir, Bâkî, Vâris ve Hakk isimleriyle de anlam ilişkisi vardır.
İmâm Alî (keremallahi veche): “Bedir savaşı başlayınca bir miktar savaştım. Sonra Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)‘in yanına geldim ve ne yapmak istediğine bakmak isyiyordum. Secde etmiş şöyle diyor buldum: “Yâ Hayyu yâ Kayyum! Birahmetike estegisû!: Ey dâim diri ve kâim kayyum olan ALLAH’ım, rahmetinle Sana sığınıyor ve yardımını diliyorum.” Oradan ayrılıp tekrar bir miktar daha savaştım, tekrar geldim, o hâlâ secde hâlinde idi ve: “Yâ Hayyu yâ Kayyum! Birahmetike estegisû!” buyuruyordu. Ben oradan ayrılıp tekrar bir miktar daha savaştım, tekrar geldim, o hâlâ ayni hâlde devâm ediyordu. ALLAH zafer verinceye kadar bu hâlde devâm etti” buyurmuştur. (Rezin tahric etmiştir. İbni Hacer, Hâkim ve Nesâî’nin rivâyet ettiğini Fethü’l-Bâri, 8-291 de belirtmiştir)
El Hayy : Devâmlı hayat sahibi, mutlak diri, dirilerin dirilik kaynağı, hayat veren tek.. Mutlak diri, gerçek hayat sahibi ve Bâkî olan ALLAH-U ZÜ’L-CELÂL.
El Muhyî : Maddî-mânevî hayat verip dirilten, canlandıran, canı var eden ve ruh veren. Diri ve hayatta kılma gücünün mutlak sahibi ve can verici olan ALLAH-U ZÜ’L-CELÂL.
Hayiye : Diri, canlı ve gelişir olmak.
Hayy : Diri, canlı ve hayat sahibi.
Ehyâ : Diri kılmak, diriltmek.
Hayyahullah : ALLAH-U ZÜ’L-CELÂL’için, yaşatmak.
Hayya : Selâm vermek. Bir şey’e çok yaklaşmak.
İstehyâ : Hayâ etmek. Mütevâzi olmak
Hayâü : Utanma, hayâ, tevâzu.
Haya : Bolluk, verimlilik, yağmur, tevbe.
Hayat : Hayat, doğum-ölüm arası merhâle, ölümün zıttı.
Hayyâ : Koş!…Gel!…(dirilmeye)…
EL HAYYÜ (celle celâluhu) ZEVKİ:
Nûr-u Muhammed’e kavuşunca Hayy olan (dirilen) kalbin her atıştaki ” YÂ HAYY!…” sesini, sistem dinler ve inler..