Ferhat ile Şirin
Ferhat Sevgilisi Şirin İçin Dağlar Delmiş. Dağı da Varlık Olarak Görürsek, Bu Dağı Nasıl Delmiştir.
Ferhâd ile Şirin öyküsü mitsel bir öyküdür, yâni arketipal, simgesel ve alegorik bir anlatım içerir. Tıpkı "Âdem ile Havva", "Yusuf ile Züleyha", "Kerem ile Aslı", "Arzu ile Kamber", "Leylâ ile Mecnûn" vb. gibi...
Mitlerde kullanılan sözcükler, sözlük anlamları yanında, örtük olarak eğretilemeli, simgesel, anlamları da içerirler. Bâzen, bu yöntem, anlamları saklamak için kullanlır, bâzen de sezgiyi harekete geçirmek, kesfi açmak için. Bâzı mitler ise tasavvufî mânâlardan kuruludur -burada olduğu gibi. Tasavvufun kullandığı bu tür mitlerin kökeni İdris Nebî'ye (Hermes-i Herâmise; Hermes Trimegistes) dayanır.Bu nedenle tasavvuf, hermetik geleneğe bağlıdır.
İdris Nebî hulle biçer,
Gezer ALLAH deyû deyû.
der Yunus Emre. (Hûlle: hâl elbisesi).
Bilindiği gibi, simgeler kavramlardan farklı olarak, çoklu anlam yüklüdürler. Kavramlar, insan anlığı için açık seçik ve mantıksaldırlar. Buna karşın kavramlar, sezgi'yi devre dışı bırakırlar. Simgesel anlatımlar ise, "keşfî-sezgi"yi harekete geçirirler, ancak, buna karşın anlamları açık seçik değil, buğuludur.
Tasavvufî mitlerin çözümlenmesi "zevkî"dir, bu nedenle ilmî bir dâva güdülmez; keşf-i sezgiyi uyandırıp, kişinin zevk ile bilmesine yol açar, bildiği de kendi olur.
Şimdi gelelim Ferhâd ile Şirin'in mitsel öyküsüne:
Ferhâd, bir erkek ismi olarak kullanıldığı hâlde, bu mitsel öyküde özgün bir deyim niteliğindedir. Şimdi bu deyimi "Fer-Hâd" diye çözümleyerek ise başlayalım: Tasavvufta 'Fer" deyimi "Asl" ile birlikte "Asl-Fer" kavram çifti olarak kullanilir. Fer, Asl'ın belirmedeki sonucu, zuhûr kaydının nihâyetinde büründüğü mâhiyyet'tir. Aslî Varlık (Vücûd) olarak alırsak, Fer, varoluş (mevcûd) anlamına gelir. "Hadd" ise hudûd çizmek, sınırlamak anlamındadır. "Hadd", Varlık düzeyini bildirir. Bu bağlamda zevkî olarak, "Ferhâd" Varlığın (Asl), varoluştaki (mevcûd) son hudûdu, yâni insanı simgeler. Vücûd'dan mevcûd'a gelip "Ferhâd olan insan, Aslı'ndan fâri" olmus, Aslı'yla arasına mevcûd'un perdesi girmiştir. Ayrılık hasretiyle Aslı'nı aramaya koyulmustur. Mevcûdiyet perdesi son kertesine (sitretu'l-muntehâ) kadar kalkmazsa, kişi Aslı'na kavuşamaz. Varlık dağını delmek gerekir. Ferhâd'ın kendi mevcûdiyeti kendine perdedir.
Bilindiği gibi Kurân-ı Kerîm'de "Hadid-sûresi" vardır. Hadid, demir olarak çevrilmektedir. Bu sözcük, "kuvvetli, hiddetli" demektir. Tasavvufta, inzâlin (beliriş) mevcûd'da karar kılması, kuvvetler (melkiten melek)yoluyladır. Bunun bir mîzan (denge) içinde olduğu vurgulanmıştır (Hadid-25).
Bir de, Kehf sûresinde, Zülkarneyn bahsinde, iki dağın arasına "Hadid" konularak bir "sedd" oluşturulur. Hadid-97'de "Artık onu ne aşabildiler, ne de delebildiler" buyurulmuştur. Hadid-98'de ise, "RABBimin vaadi geldiği zaman onu yerle bir eder, kuşkusuz RABBimin vaâdi Haktır." İşte, Ferhâd'ın, vâdesi geldiğinde, benlik dağını aşk-ateşi ile delmesi tahakkuk etmiştir. Ferhâd, "haddad" yâni demircidir de.
Benlik dağını delip Şirin (sevimli) olan Aslı'sına kavuşan Ferhâd, aşk ateşiyle canını verip "Ferhat'a yâni Sevinç'e dönüşür. Yâni hâddini aşarak Hakîkatta erir ve insanlara "feyz" ırmaklarını akıtmaya başlar: ilm-i ledûn.
ALINTI
