ÖR-T-Ü-N(MEK) Nedir!?
ÖR(mek): Emir kipi
ÖRT(mek):Emir Kipi
ÖRTÜ:İsim
ÖRTÜN(mek):Emir kipi
Dönüşlü Çatılı Fiiller:
Yüklem olarak kullanıldıkları cümlelerde aldıkları özneler hem bildirilen eylemin yapıcısı, hem de kendi yaptığı eylemden yine kendisinin etkilendiği fiillerdir. Burada kendi kendinelik anlamı da vardır. Yani özne yaptığı işten aynı zamanda kendisi de etkileniyorsa bu tür fiillere dönüşlü fiillerdir.
Çocuk yerde sürünüyordu.(Çocuk yerde kendini sürüyordu.)
Toplantıya ben de katıldım.(Toplantıya ben de kendimi kattım.)
Kadir sabahleyin kalktı yıkandı tarandı okula gitti. (yıkanma,taranma işini yapan ve etkilenen aynı kişi)
Bakınmak, sevinmek, sürtünmek, görünmez, gezini gibi.
Örneklerde görüldüğü gibi etken fiil tabanlarına verilen in, il eki kendini, kendine, kendi kendini, kendine sözlerinin yerini tutmaktadır.
Övünmek Kendini övmek, Bürünmek Kendini bürümek, Örtünmek Kendini örtmek
Uyarı:
Edilgen fiillerde kullanılan eklerle dönüşlü fiillerde kullanılan ekler aynıdır. Bu bakımdan karıştırılmamalıdır. Özne yüklem ilişkisine bakılarak edilgenlikle dönüşlülük belirlenmelidir. Dönüşlü fiillerde özne hem işi yapar hem de yaptığı işten etkilenir. Hem fail hem de nesnedir.
isim soylu kelimelere len, lan eki getirilerek oluşturulan bazı fiillerde de dönüşlülük anlamı vardır:
Sinir len mek, Hoş lan mak...
Cümlelerde dönüşlülük anlamı fiil tabanlarına getirilen in, il ekiyle kazandırılabildiği gibi, dönüşlülük zamiri olan kendi sözcüğüyle de kazandırılabilir. Bu durumda yüklemdeki fiil, etken kalır.
Genç kız saatlerce boyandı.(dönüşlü fiil), Genç kız saatlerce kendini boyadı.(Etken fiil)
http://www.turkofoni.org/files/f__ller_hakkinda_2.doc